بسم الله الرّحمن الرّحیم
گناهانی که باعث
شقاوت وبدبختی انسان می شود .
< شقاوت – بدبختی >
- شقاوت چیست ؟
الف - « شقاوت به معنی فراهم بودن اسباب گرفتاری ومجازات وبلاست » . 1
ب - « نقطه مقابل «
سعادت » شقاوت وبدبختی است که همه ازآن متنفرند ، عبارت از : نا مساعد بودن شرائط
پیروزی ، پیشرفت وتکامل است . 2 بنابراین هرکس شرائط روحی ، جسمی ، خانوادگی ،
محیط ، فرهنگ و اسباب بیشتری برای رسیدن به هدفهای والادراختیارداشته باشد به سعادت
نزدیکتریا به تعبیر دیگرسعادتمندتر است وهرکس گرفتار کمبودها ، نارسائیها ازجهات
بالا بوده باشد شقاوتمند وبی بهره ازسعادت خواهد بود .» .3
برای شقاوت اسباب
وعوامل متعد د ومختلفی را مؤثردانسته اند ؛ وراثت (حسب ونسب پدرومادر) ، نبود تربیت
صحیح خانواد گی ، لقمه حرام وشبه نا ک ، محیط نا سالم ، دوست نا سالم ونااهل ،
گفتار وکردارمنفی اسان ، گناهانی که انسان انجام می دهد و...
- ایا شقاوت امرجبری وذاتی است ؟ !
با این همه عواملی که
برای شقاوت ذ کرشده باید توجه داشت که شقاوت ، یک امرجبری و ذاتی نیست ، بلکه
کاملا اختیاری واکتسابی است . با عنایت به اینکه انسان دارای عقل ، اختیار وتشخیص
است می تواند راه شقاوت را ترک کرده وراه سعادت را برود وبا کنارگذاردن ورفع نمودن
عوامل شقاوت ، راه سعادت را انتخاب نماید .
درطول تاریخ بوده اند
افرادی که درمسیرشقاوت گا م برمی داشتند بعد اً راه سعادت را برگزیده اند، وبعضی
ها هم درراه سعا د ت بودند ولی درنهایت به شقاوت وبد بختی افتاده اند .
ازحضرت رسول اکرم
(صلّ الله علیه وآله ) نقل شده که فرکوده
:
« گاهی خوشبخت بد بخت می شودوگاهی بد بخت خوشبخت می گردد ». 4
بعضی ها معتقد هستند،
شقاوت وسعادت جبری است ؛ درصورتی که این طور نیست واین عقیده کاملا بی مورد و با طل
است . تفسیر نمونه : « درمنطق انبیاء ، سعادت وشقاوت
چیزی نیست که دردرون ذات انسان باشد ، وحتی نارسائیهای محیط وخانوادگی ووراثت
دربراربر تصمیم واراده خودانسان قابل تغییرود گرگونی است » .5
« وعجیب اینکه بعضی
ازمفسرین این آیه (... فَمِنهُم شَقِیٌّ وَسَعِیدٌ – سوره هود آیه 105) را دستاویزی
برای عقیده باطل خوددرزمینه جبرقرارداده اند ، درحالی که آیه کمترین دلا لتی براین
معنی ندارد » .6
ا ما م صا د ق (علیه السلام ) ازامیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) نقل می کند که فرمود :
حَقِیقَةُ السَّعا ةُ
أَن یُختَم لِلرَّجُلِ عَمَلُهُ بِالسُّعادَةِ وَحَقِیقَةُ الشَّقاوَةُ اَن یُختَم
لِلمَرئِ عَمَلُهُ بِالشَّقاوَةِ .7
حقیقت سعادت این است
که آخرین مرحله زندگپی انسان با عمل سعادتمندانه ای پایان پذیرد، وحقیقت شقاوت این
است که آخرین مرحله با عمل شقاوتمندانه ای خاتمه یابد .
« این روایت با صراحت
می گوید مرحله نهائی عمرانسان واعمال اودراین مرحله بیانگرسعادت وشقاوت اواست وبه
این ترتیب سعادت وشقاوت ذاتی را به کلی نفی می کند وانسان را درگرواعما لش می
گذارد وراه بازگشت رادرتمام مراحل ، تا پا یان عمر برای او بازمی داند » .
خلاصه مطلب ، باتوجه
به اینکه انسان دارای تشخیص واختیار است لذا می تواند خودرا ازشقاوت نجات دهد و به
سعادت به رساند ، به عبارت دیگر این انسان است که بخواهد راه شقاوت را برود و ادامه
دهد ویا ازآن راه برگرد د و به راه سعادت برود .
برای توضیح بیشتربه
منا بع دیگرازجمله تفسیر نمونه ج 9 – ص
232 لغایت 250 مراجعه شود .
« گناها نی باعث شقاوت وبد بختی انسان می شود ».
1 - فریب هوای نفس را خوردن .
2 - فریب غروررا خوردن .
الف - ا ما م علی ( علیه سلام ) می فرما ید :
السَعِیدُ مَن وُعِظَ بِغَیرِهِ وَالشَّقِیُّ مَنِ انخَدَعَ لِهَواهِ وَ غُرُورِهِ . 8
سعادتمند کسی است که
ازسرنوشت دیگران پندگیرد و شقاوتمند کسی است که فریب هوای نفس وغرورش را بخورد .
ب - ا ما م علی (علیه السلام ) فرمود :
مَغلُوبُ الهَوی دائمُ الشَّقا ، مُؤَُبَّدُالرِِّقِّ . 9
گرفتاردرچنگ هوای نفس
همیشه درشقاوت ودربند واسارت است .
3 – خشکی اشک چشم
4 - سنگدلی
5 - حرص شدید
6 - اسراربرگناه
7- آرزوی طولانی .
8 - حبّ البقاء (میخواهدعمرجاودانه داشته باشد )
الف - حضرت پیا مبر( صلّ الله علیه وآله ) فرمود :
مِن عَلاما تِ
الشِّقاء ، جُمُودُ العَینِ ، وَقَسوَةُ القشلبِ ، وَشِدَّ ةُ الحِرصِ فِی طَلَبِ
الرِِّزرقِ ، وَالإِسرارُعَلَی الذَ نبِ .10
ازنشا نه های شقاوت ،
خشکی چشم ( قطره اشکی ازچشم انسان نریزد)، و سنگدلی ، وحرص شدید درتحصیل روزی ،
واسراربرگناه است .
« این امورچهارگا نه
را که درحد یث فوق آمده است ، اموری است اختیاری که ازاعمال واخلاق اکتسابی انسان
سرچشمه می گیردوبه این ترتیب دورکردن این اسباب شقاوت دراختیار خودانسانها ا ست »
.
ب - ا ما م صا د ق (علیه السلام ) ازپد ران بزرگوارش نقل می کند که حضرت نبی اکرم ( صلّ الله علیه وآله ) دروصیت خود به ا ما م علی (علیه السلام ) فرمود :
یا علی اَربَعَ خِصا
لٍ مِنَ الشَّقاءِ : جُمُودُ العَینِ ، وَقَسوَةُ القَلبِ ، وَبُعدُ الأمَلِ ،
وَحُبُّ البقاءِ .11
یاعلی چهارخصلت
ازشقاوت است : جاری نشدن اشک ازچشم ، وسنگدلی ، وآرزوی طولانی ، و دوست داشتن
عمرجا ودان (بخواهد همیشه دردنیا بماند ، درواقع خواستن زندگی دنیوی وحب دنیا ) .
ج - ا ما م علی (علیه السلام ) فرمود :
ماجُفت الدّ مُوعُ
إلا لِقَسوةِ القلُوبِ ، وَما قَسَتِ القلُوبُ إلا لِکثرة الذُّ ئُوبِ . 12
اشک چشمها خشک نشد
مگربعلت قساوت وسنگدلی قلبها ، وقلبها قساوت پید ا نکرد مگربخا طرگناهان .
{ گناهان > قساوت
قلب و سنگد لیها > خشکی اشک چشمها > شقاوت وبد بختیها }
« اگرانسان گناه نکند به هیچ یکی ازطبعات و پیامد های آن ازجمله شقاوت مبتلا نخواهد شد » .
9 - بدون صلاحیت ، درمسند قضاوت نشستن .
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام ) خطاب به شریح فرمود :
یا شریح قَد جَلَستَ
مَجلِساً لایَجلِسهُ الا نَبیٌ أووصیُّ نَبیٍ أوشَقیُ . 13
ای شریح ! درجایگاهی
قرارگرفته ای که درآن جایگاه قرارنمی گیرد مگر پیامبر ویا جانشین آن ویا انسان شقی
.
10 - گناه و نا فرمانی خدا
ا ما م علی ( علیه السلام ) فرمود :
...وَلایَشقَی إمرِءٌ
الا بِمَعصِیَةِ اللّهِّ . 14
...انسان شقی وبد بخت نمی شود مگربسبب نا فرما نی خدا .
11 -اعتماد به دنیا
ا ما م علی ( علیه السلام ) :
مَن اِعتَمَدَ عَلَی
الدُّ نیا فَهُوَ شَقِیُّ المَحرُومُ . 15
کسی که بر دنیا اعتماد وتکیه کند بد بخت و ناکام است .
« اسباب شقاوت »
1 – همسا یه بد .
2 - همسربد.
3 - منزل تنگ .
4 - مَرکب بد .
پیا مبر اسلام ( صلّ الله علیه وآله ) می فرما ید :
... وَاَلأربَعٌ الَّتِی مِنَ الشَّقاوَةُ : اَلجارُالسُوءُ ، وَالمَرئةُ السُوءُ ، وَالمَسکَنُ الضِیِقُِ ، وَالمََرکَبُ السُّوءُ
....وچهارچیزی
که ازاسباب شقاوت است ، همسایه بد ، وهمسربد ، وخانه تنگ ، ومرکب بد . 16
« باتوجه به اینکه
این چهارموضوع درزندگی مادی ومعنوی هرکس نقش مؤثری دارد وازعوامل پیروزی یا شکست
می تواند باشد ، وسعت مفهوم سعادت وشقاوت دزمنطق اسلام روشن می شود ».
لازم به ذ کراست چها ر
تا مقابل اینها را ازاسباب سعادت بیان فرموده اند.
الحمد لله رب العالمین
ع - عزتی
1– تفسیر نمونه ج 9 –
ص 235 .
2- همان – ص 249 .
3- همان .
4- - نخبة اللآلی – ص
131 – منبع : رهروان ولایت
5– تفسیر نمونه ج 9 – ص 249 .
6- همان – ص 235 .
7- همان – ص 250.
8- همان .
9– غرر ج 2 – ص 764 –
ح 126.
10- وسائل الشیعه ج 11 – ص 337 –
ح 6.
11- همان – ح 4.
12- همان – ح 5.
13– وسائل الشیعه ج
18 – ص 6 – ح 2.
14 – غرر ج 2 – ص 452
– ح 411.
15 – همان – ص 712 –
ح 1420.
16 - تفسیرنمونه ج 9 – ص 251 به نقل از مکا رالاخلاق
ص 65 .